Jerzy Bereś

Jerzy Bereś urodził się w 1930 roku. Rzeźbiarz, autor akcji i perfomansów. W latach 1948–1955 studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, m.in. u Xawerego Dunikowskiego. Od 1966 roku członek Grupy Krakowskiej. Reprezentował Polskę na 9. Biennale w Sao Paulo (1967/1968).

Zaraz po studiach wykonał kilka prac z gipsu i żelazobetonu, jednak już od 1958 roku wykorzystywał przede wszystkim drewno. Od 1 połowy lat 60. zaczął używać nieociosanych kłód, kamieni polnych, skórzanych rzemieni i  sznurka konopnego. Jeden z pierwszych tego typu cykli zatytułowany Zwidy zaprezentował na krakowskich Plantach w 1962 roku, a dwa lata później wraz z innymi pracami na wystawie w Galerii Krzysztofory, w której potem wielokrotnie wystawiał.

W 1967 brał udział w Panoramicznym happeningu morskim Tadeusza Kantora, podczas którego zrealizował dwa autorskie działania (działanie poprzedzające budowę Tratwy meduzy oraz budowę Tratwy meduzy). W 1968 roku w warszawskiej Galerii Foksal miała miejsce jego pierwsza akcja artystyczna (które sam Bereś określał mianem manifestacji, unikając słów happening czy performance) pod tytułem Przepowiednia I. Zapoczątkowała ona serię prac, w których obok elementów rzeźbiarskich, ważną rolę odgrywało nagie ciało artysty oraz czasami udział publiczności.

Od lat 70. powstały akcje i rzeźby nazywane Ołtarzami, Rundami, Rytuałami oraz,  głównie w latach 80., Mszami.  W pracach tych artysta odwoływał się do wątków historycznych, aktualnej sytuacji polityczno-społecznej oraz kwestii religijnych i filozoficznych.

Jerzy Bereś miał niezwykłą zdolność mówienia o sprawach ważnych, uniwersalnych, odnoszących się zarówno do życia jednostkowego, jak i wspólnotowego, bez popadania w frazes, patos, egzaltację, naiwność, moralizatorstwo czy publicystykę. Mówił o wolności, sumieniu, prawdzie, egzystencji, sztuce, etyce i polityce. (…) Wiele mówił też o sobie, zawsze ze sporą dozą autoironii. Prowadził dialog z Duchampem, Witkacym, Kantorem. Spierał się o wartości najwyższe.

Jerzy Hanusek

 

Prostota używanych materiałów w połączeniu z wykorzystaniem własnego ciała nadawała pracom Jerzego Beresia pierwotny, obrzędowy charakter. Artysta pełnił w nich symbolicznie rolę szamana, kapłana odprawiającego rytuały i ofiarującego swoje fizyczne cierpienie aby nawiązać kontakt z tym co duchowe, metafizyczne. Jego dzieła pokazywano na ważnych wystawach problemowych jak: Romantyzm i Romantyczność w sztuce polskiej XIX i XX wieku (1975/76), Polaków portret własny, 1979/80) czy Cóż po artyście w czasie marnym? (1990/91). Monograficzna prezentacja twórczości Beresia – Zwidy. Wyrocznie. Ołtarze. Wyzwania – odbyła się w poznańskim Muzeum Narodowym w 1995 roku.

Jego prace znajdują się w kolekcjach m.in.: Muzeów Narodowych w Krakowie, Warszawie, Wrocławiu, Łodzi, Poznaniu, MOCAK w Krakowie, Centrum Rzeźby w Orońsku, CSW w Warszawie, a także Stedelijk Museum w Amsterdamie, Museum w Bochum, Louisiana Museum of Modern Art w Humlebaek, Museum of Modern Art w Lublanie, Würth Museum w Künzeslau, Wilhelm-Lehmbruck Museum der Stadt w Duisburgu, Hirshhorn Museum w Waszyngtonie oraz kolekcjach prywatnych.

Jerzy Bereś zmarł w 2012 roku.